Inhoud
Het ontstaan van de gemeente Schalkwijk
De gemeente Schalkwijk is in 1812 ontstaan. Het betrof de voortzetting van de voormalige gerechten Schalkwijk, Tull en ’t Waal en Honswijk.
Barend van der Pouw was de eerste burgemeester (maire) van deze gemeente. Het dorp bestond uit een lintbebouwing vanaf de Heul bij de Lek tot aan Vreeswijk. De gemeente lag in de Schalkwijkse ontginning.
Na het vertrek van de Fransen volgt een nieuwe gemeentelijke indeling. In 1818 bestaat de gemeente Schalkwijk uit het gebied van het voormalige gerecht Schalkwijk. In november 1828 vindt er een grondruil plaats met de gemeente Schonauwen. Hierdoor krijgt Schalkwijk een gemeentegrens met Vreeswijk.
In het jaar 1849 zijn er 148 huizen en 1069 inwoners. De helft van de bevolking woont langs de Provincialeweg en in Pothuizen. In het midden van het dorp wonen 347 personen en in het buurtschap Rietveld 169 mensen. De meeste inwoners zijn katholiek. Er zijn veel boerderijen en de grote boeren maken de dienst uit.
Het bestuur
De vergaderingen van de gemeenteraad vinden plaats in herberg De Prins op De Brink. Later vanaf ongeveer 1825 wordt er een kamer gehuurd in café Dorpszicht, waar een opkamer werd gehuurd. Vanaf 24 juni 1892 wordt het huis ‘Rustenburg’ gehuurd en functioneert dit als gemeentehuis. De bevolking noemde dit “Het Trappenhuis”.
In december 1908 wordt de gemeenteraadsvergadering voor het eerst gevolgd door een journalist uit Utrecht. Hij schetst een onthutsend beeld hoe het er aan toe ging. Duidelijk is dat de grote boeren in de gemeenteraad neerkijken op burgemeester Kleinschmit.
Op 1 mei 1910 is het gemeentehuis aan de Jhr Ramweg te vinden, vlakbij het huidige oorlogsmonument. In 1923 wordt dit pand met een verdieping verhoogd. Aannemer os de Fa. Gebrs. van der Ven uit Schalkwijk, die dit voor 7295 gulden uitvoert. Dit gebouw functioneert dan ook als gemeentehuis voor Tull en ’t Waal. Vanaf 1935 neemt de onvrede in Tull en ’t Waal toe en voelt de bevolking zich ondergesneeuwd door Schalkwijk. Een deel van de bevolking wil bij Houten horen.
Burgemeesters
In eerste instantie heeft Schalkwijk een burgemeester voor alleen Schalkwijk. Sinds 1850 hebben de gemeenten Tull en ’t Waal en Schalkwijk dezelfde persoon als burgemeester. De langstzittende burgemeester is J.P. Kleinschmit. Vanaf 1943 is er één burgemeester voor Schalkwijk, Tull en ’t Waal en Houten.
- B.v.d. Pouw: 1812-1838
- A.J.E. Hooft van Huysduynen: 1838-1852
- S. van Raven: 1852-1855 (waarnemend)
- J.J. Groeneveldt: 1855-1860
- J.W. van den Boogaard: 1860-1885
- J.P. Kleinschmit: 1885-1923
- L.P.J. ten Holder: 1923-1943
- A.W. Bosschaart: 1943-1945
- K.M. Vink: 1945-1946 (waarnemend)
- A.B. Haefkens: 1946-1959
- E.A.M.J. v.d. Weijer: 1959-1961 (waarnemend)
Wethouders
Net als elders kwamen de wethouders uit hogere boerenstand. De wethouders hadden veel invloed.
- J. v. Dijk: 1851-1854
- A. de Goey: 1851-1864
- J. v. Bennekom: 1854-1883
- A. de Wit: 1864-1867
- A. v. Wijk: 1867-1876
- A. v.d. Oudenrijn: 1876-1884
- H. v. Leeuwen: 1883-1895
- Joh. Uyttewaal: 1885-1909
- J. Vulto: 1895-1910
- T. Miltenburg: 1909-1916
- J. v. Wijk: 1911-1927
- J.A. Uyttewaal: 1916-1927 en 1931-1933
- J. Miltenburg: 1927-1933
- E. Vernooy: 1933-1935
- A. Uyttewaal: 1933-1945
- J. den Hartog: 1935-1948 en 1949-1961
- C.G. Buschgens: 1945
- Chr. K. van Eck: 1946
- J.M. Mulder: 1945-1946
- G. Veld: 1946-1949
- J.J. v. Rooijen: 1948-1949
- H. v.d. Velden: 1949
- J.W. Vulto: 1949-1961
Opheffing gemeente Schalkwijk
In 1953 volgen er herindelingen rond de stad Utrecht. Een vertegenwoordiger van de Schalkwijkse gemeenteraad (Vulto?) denkt dat het beter is dat alles ten zuiden van het Amsterdam-Rijnkanaal bij Groot Schalkwijk wordt gevoegd. Er zou dan een krachtige gemeente Schalkwijk kunnen ontstaan. Dit zou zelfs van landsbelang zijn. Van Tull en ’t Waal en Houten zou dan weinig overblijven. Het betoog van deze vertegenwoordiger bij de Provincie Utrecht faalt.
In 1962 wordt een herindeling in gang gezet, waarbij de gemeenten Houten, Tull en ’t Waal en Schalkwijk opgaan in ‘Groot Houten’. Wethouder Vulto verzet zich er fel tegen. Bij de opheffing van de gemeente in 1961 telt de gemeenteraad 7 leden en twee wethouders. Er zijn dan 1995 inwoners.
Tot 1 januari 1975 is er nog een hulpsecretarie gevestigd in het gemeentehuis. Daarna wordt deze dependance van de gemeente Houten gesloten, waarbij diverse werkzaamheden bij het Schalkwijks postkantoor worden neergelegd.
Deze pagina is gewijzigd op 9 augustus 2025