De Korenmolen van Schalkwijk stond op de hoek Pothuizerweg / Overeind in het buurtschap De Heul. De molen was een wind- en rosmolen. Dat betekende dat bij gebrek aan wind, een paard de molen in beweging hield.

De eerste vermelding van een molen in de Heul is uit 7 juni 1564 uit het archief der Oud-Katholieke gemeente te Culemborg. Heyndrik Gerritsz wordt in 1600 genoemd als molenaar. Het gaat dan om een rosmolen.¹

Via een plakkaat van de Staten van Utrecht worden de inwoners van Schalkwijk in 1640 gedwongen naar de molen in De Heul te gaan. 

Herbouw molen

De korenmolen van Schalkwijk is rond 1695 herbouwd. In een akte uit 1708 waar onrust is over wie in het westen van Schalkwijk waar graan moet malen (Tullse molen of Schalkwijkse molen), blijkt dat de Schalkwijkse molen 13 jaar eerder gebouwd is. Molendeskundigen bevestigen dat de romp van de Heulse molen verraden dat het model vroeg achttiende eeuws is geweest.

Op 15 mei 1851 breekt er om 23 uur brand uit. De hele molen brandt van beneden tot boven af.² De molen wordt hersteld, maar tijdens nachtelijk onweer op 12 augustus 1856 breekt een van de wieken af en komt deze op het molenaarshuis.³

In 1888 wordt het paard vervangen door een stoommachine met tien paardenkrachten. Aan het begin van de 20e eeuw worden de wieken verwijderd en draaide de molen volledig op stoom.

De molenaarswoning stond naast de beltmolen. Deze woning is nog steeds zichtbaar. In eerste instantie was er een grondzeiler gebouwd, later is de molen vervangen door een beltmolen.

In de loop van de jaren groeide de molen uit tot een veevoederfabriek, waarbij in 1970 de molenromp plaats maakte voor een silo. Het graan wordt dan gemalen door de Cooperatieve graanmaalderij in Houten. Rond 2023/2024 is de fabriek afgebroken en vervangen door woningbouw.

Molenaars en eigenaren

• 1564 – erven Eerst van IJsendoorn
• ???? – Gerrit Berntsz
• <1600 – Heyndrik Gerritsz
• 1658 – Jan Hendrixsz
• 1688 – Cornelis Jans
• 1711 – Hendrick Jansz in de Engh
• 1714 – Jan Hendriksz
• 1716 – Hendrick Jansz in den Engh
• ??? – Cornelis Pelle
• 1843 – Pieter de Heus
• 1850 – Willem de Heus
• 1855 – Gerardus Johannes Groen
• 1873 – Jan Vulto, in 1893 wordt Sjef Kruyssen molenaar
• ???? – Wilhelmus Vulto
• 1929 – Cornelia Vernooij
• 1949 – Jan Vulto

Noten

1. De Schalkwijkse Korenmolen – Hendrik Pothuizen, Nieuws van Oud 39 ↩︎
2. Utrechtsche provinciale en stads-courant, 16 mei 1851 ↩︎
3. Utrechtsche provinciale en stads-courant, 14 augustus 1856 ↩︎