450 – 1500 na Chr.
In de vroege middeleeuwen is er geen bewoning in Schalkwijk. Alleen de hogere gronden rond de Pothuizerweg worden bewoond. Dit gebied is een uitloper van het gouw Opgooi, het latere graafschap Opgooi. Zeggenschap had hier de Heer van Ten Goye en kerkelijk viel Pothuizen onder de Houtense kerk. Wanneer het gebied in cultuur is gebracht is onbekend, maar dit is vermoedelijk in de 11e eeuw gebeurd.
Een ander gebied dat al vroeg ontstaat was de Vrije Hoeve. Dit minigerecht langs de Lange Uitweg was gelegen tussen het Neereind en de Waalseweg. Het is vermoedelijk gelijk met de ontginning van het huidige Tull en ’t Waal ontgonnen. De Uitweg was daarbij een doorgaande route van kasteel Ten Goye naar de rivier Lek.
Ontginningen
In de 12e eeuw wordt de Rijn bij Wijk bij Duurstede afgedamd en langs de Lek worden dijken aangelegd. In Schalkwijk starten de ontginningen. Het is een vervolg op de ontginningen die in de 10e eeuw al ten zuiden van de huidige Achterdijk (Honswijk) hebben plaatsgevonden.
Door het graven van drie hoofdweteringen wordt het Schalkwijkse moeras drooggelegd. Het gaat om de Houtensewetering/Goyerwetering in het noorden, de Waalsewetering/Honswijksche wetering in het zuiden en de Schalkwijksewetering in het midden. De ontginningen worden uitgevoerd door verschillende partijen, die ieder hun zeggenschap over het gebied krijgen. Schalkwijk omvat het middendeel.
In de 13e eeuw ontstaat bewoning langs de Schalkwijksewetering. Het is lintbebouwing waarbij elke boerderij zijn eigen stukje land heeft. Bewoning in Schonauwen/Vuijlcop is vanwege de hoge grondwaterstand geen succes en wordt verplaatst naar de Houtensewetering of de Waalse wetering. In het midden van de Schalkwijkse ontginning ontstaat een kerk en een kasteel met enige bebouwing. Vanaf 1136 is er sprake van het dorp Schalkwijk.
In de 14e eeuw zijn de ontginningen volledig achter de rug. Er verschijnen kastelen en nog meer boerderijen. Het Goyerveld, Kanenbroek en Pothuizen worden aan Schalkwijk toegevoegd. Schalkwijk maakt vanaf dat moment volwaardig onderdeel uit van het gecultiveerde landschap.
Deze pagina is gewijzigd op 14 juli 2025